Μια εκ των υστέρων αξιολόγηση της πιλοτικής εφαρμογής του Μεγάλου Περιπάτου

Posted by emxa-admin on September 24, 2021
Uncategorized

Δ. Λατινόπουλος

Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης, ΑΠΘ

Εδώ και ενάμισι περίπου χρόνο, η πανδημία του COVID-19 έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές στην καθημερινότητα των κατοίκων των πόλεων και έχει λειτουργήσει ως καταλύτης για την επανεκτίμηση της αξίας του δημόσιου χώρου. Σε αυτό το πλαίσιο, μια νέα δυναμική/τάση έχει αναπτυχθεί παγκοσμίως ως προς τον σχεδιασμό των πόλεων, στην οποία, κυρίαρχη στρατηγική αποτελούν οι παρεμβάσεις που στοχεύουν στην απόδοση νέων ελεύθερων δημόσιων χώρων, στην αύξηση του αστικού πρασίνου  και στη μετάβαση σε μια ολοένα και πιο βιώσιμη κινητικότητα. Ο Δήμος Αθηναίων, ακολουθώντας αυτή την τάση, έλαβε την απόφαση υλοποίησης ενός project που θα που θα ενοποιούσε το ιστορικό κέντρο, δημιουργώντας έναν περίπατο σχεδόν επτά χιλιομέτρων και θα απέδιδε περίπου 50.000 τ.μ. ελεύθερου δημόσιου χώρου. Το έργο αυτό, με την ονομασία «Μεγάλος Περίπατος» θεωρήθηκε – κατά την φάση του σχεδιασμού του – ως μια από τις μεγαλύτερες αστικές παρεμβάσεις στην Αθήνα, η οποία θα εξυπηρετούσε μια πληθώρα στόχων βιώσιμης και ανθεκτικής αστικής ανάπτυξης βελτιώνοντας παράλληλα την καθημερινή ζωή των κατοίκων, χρηστών και επισκεπτών του ιστορικού κέντρου. Ενδεικτικά, ορισμένοι από τους στόχους του Μεγάλου Περίπατου (σύμφωνα με την αρχική περιγραφή του έργου, πριν 15 περίπου μήνες) ήταν οι εξής:

  • Απόδοση πολύτιμου δημόσιου χώρου σε κατοίκους και επισκέπτες
  • Αύξηση των χώρων πρασίνου
  • Μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και των επιπέδων θορύβου
  • Μείωση των οδικών  ατυχημάτων (Αύξηση της οδικής ασφάλειας)
  • Ενθάρρυνση των εναλλακτικών του ΙΧ τρόπων μετακίνησης (κυρίως του ποδήλατου και της πεζής μετακίνησης)
  • Απελευθέρωση του ιστορικού κέντρου από τα ΙΧ
  • Βελτίωση της προσβασιμότητας
  • Ενίσχυση του τουριστικού χαρακτήρα της πόλης μέσω της δυνατότητας καλύτερης περιήγησης στα αξιοθέατα / συμβολή στην ανάδειξη ιστορικών μνημείων και στη γενικότερη ανάδειξη του ιστορικού κέντρου
  • Τόνωση της αγοράς (εμπορικών δραστηριοτήτων και δραστηριοτήτων αναψυχής)
  • Συμβολή στο σχεδιασμό μιας πόλης πιο ελκυστικής και πιο φιλικής

Από την άλλη, η παρέμβαση δέχθηκε από την αρχή κριτική για διάφορα ζητήματα που αφορούσαν, μεταξύ άλλων: (α) στην έλλειψη ουσιαστικής μελέτης των επιπτώσεών της, (β) στο υψηλό κόστος της, και (γ) στην έλλειψη εναλλακτικών διαδρομών για την αποφυγή του μποτιλιαρίσματος που θα προκαλούσε ο περιορισμός των λωρίδων στην Πανεπιστημίου (στον κύριο δηλαδή άξονα σύνδεσης της βορειοανατολικής με τη νότια πλευρά του κεντρικού ιστού της πόλης). Παράλληλα επιφυλάξεις προέκυψαν και για τη χρονική στιγμή της παρέμβασης, κατά την οποία ναι μεν περιορίστηκε αρχικά το σύνολο των μετακινήσεων λόγω πανδημίας, αλλά σταδιακά κορυφώθηκε η χρήση των ΙΧ καθώς περιορίζονταν σημαντικά η χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς. 

Η παρέμβαση που πραγματοποιήθηκε  το καλοκαίρι του 2020 θεωρήθηκε πιλοτική στην πρώτη της φάση, με ήπιες διαμορφώσεις οδών (με κατάλληλη σήμανση και χρωματισμό του οδοστρώματος) και με την τοποθέτηση στοιχείων αστικού εξοπλισμού (π.χ. παγκάκια, ζαρντινιέρες) και φυτών. Κατά την πιλοτική αυτή φάση  προβλέπονταν να ακολουθηθεί μια διαδικασία αρκετά καινοτόμα για τα ελληνικά δεδομένα, με την συμμετοχή των πολιτών στη συνδιαμόρφωση του έργου και τη συνεχή αξιολόγηση της παρέμβασης χάρη στην καθημερινή χρήση/εμπειρία που θα αποκόμιζαν οι κάτοικοι, οι χρήστες και οι επισκέπτες της περιοχής.  Ωστόσο, μια τέτοια διαδικασία δεν υιοθετήθηκε τελικά στην πράξη.

Αυτές τις ημέρες λοιπόν που γράφεται το παρόν κείμενο, το έργο περνάει σταδιακά σε μια νέα φάση (διαδικασία) μονιμοποίησης (ξεκινώντας από την κάτω πλευρά της πλατείας Συντάγματος). Αυτό όμως γίνεται χωρίς να υλοποιηθεί εκ μέρους του Δήμου (όπως λογικά θα αναμένονταν) μια συνολική αποτίμηση της πιλοτικής λειτουργίας του και ένας εκτεταμένος κοινωνικός διάλογος για τα αποτελέσματά του. Επιπλέον, δεν πραγματοποιήθηκε μέχρι σήμερα από κάποιον επίσημο φορέα καμία έρευνα ερωτηματολογίου, η οποία θα έδινε στους κατοίκους και τους χρήστες της περιοχής τη δυνατότητα να εκφράσουν την άποψή τους για την πιλοτική εφαρμογή του όλου εγχειρήματος.

Λαμβάνοντας λοιπόν υπόψη όλα τα παραπάνω, η ερευνητική μονάδα χωρικού σχεδιασμού και βιώσιμης ανάπτυξης (ΕΜΧΑ) του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης (ΤΜΧΑ) του ΑΠΘ (με επικεφαλής τον αναπληρωτή καθηγητή Διονύση Λατινόπουλο) και το Ινστιτούτο Αστικού Περιβάλλοντος και Ανθρώπινου Δυναμικού του Παντείου Πανεπιστημίου (με επικεφαλής τον καθηγητή Κώστα Μπίθα) πραγματοποίησαν από κοινού μια ανεξάρτητη έρευνα αξιολόγησης της πιλοτικής εφαρμογής του Μεγάλου Περίπατου από τους κατοίκους της Αθήνας. Στόχος της έρευνας ήταν να υλοποιηθεί στην πράξη η αξιολόγηση της πιλοτικής παρέμβασης από τους πολίτες και η συμμετοχή τους στον δημόσιο διάλογο, όπου θα μπορούσαν να κρίνουν τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα και να συνδιαμορφώσουν το μέλλον του Μεγάλου Περιπάτου, αλλά και των συναφών αστικών παρεμβάσεων στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στο διάστημα 23/4/21-10/8/21, με τη συμβουλευτική υποστήριξη της Ierax Analytix (ierax.gr). Το χρονικό διάστημα διεξαγωγής της έρευνας επιλέχθηκε κατάλληλα ώστε να αξιολογηθεί η πιλοτική φάση του έργου έπειτα από αρκετούς μήνες από την έναρξη λειτουργίας του και πριν ξεκινήσει/εφαρμοστεί οποιαδήποτε «μόνιμη» παρέμβαση. Συμμετείχαν συνολικά 1108 κάτοικοι του ιστορικού κέντρου ή χρήστες της ευρύτερης περιοχής επιρροής του Μεγάλου Περιπάτου, ηλικίας άνω των 18 ετών.

Κατά το σχεδιασμό της έρευνας λήφθηκε σοβαρά υπόψη ότι «ο Μεγάλος Περίπατος» το κόστος υλοποίησής του και τα αποτελέσματα/επιπτώσεις του αποτέλεσαν ένα πολύ έντονο πεδίο (συχνά κομματικής) αντιπαράθεσης σε μέσα ενημέρωσης και κοινωνικά δίκτυα, επηρεάζοντας έτσι ως ένα βαθμό τις ίδιες τις απόψεις των πολιτών (κυρίως όσων δεν είχαν προσωπική εμπειρία από την παρέμβαση αυτή). Για να αντιμετωπιστεί  η συγκεκριμένη μεροληψία ενημέρωσης επιλέχθηκε κατ’ αρχήν το κατάλληλο δείγμα: μόνο κάτοικοι και  χρήστες της περιοχής. Για τον ίδιο σκοπό, στο ερωτηματολόγιο επισημαίνονταν σε όλες τις ερωτήσεις αξιολόγησης ότι οι απαντήσεις θα πρέπει να αντανακλούν την προσωπική εμπειρία των συμμετεχόντων και να μη βασίζονται σε ό,τι έχουν δει, ακούσει ή διαβάσει.

Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν αρχικά να απαντήσουν διάφορες γενικές ερωτήσεις (κριτήρια) αξιολόγησης της παρούσας πιλοτικής φάσης υλοποίησης του Μεγάλου Περίπατου. Για τις απαντήσεις αυτές χρησιμοποιήθηκε μια κλίμακα από το 1 ως το 10 (όπου 1= καθόλου ικανοποιημένος/η και 10=πολύ ικανοποιημένος/η). Το πρώτο ερώτημα (κριτήριο αξιολόγησης) αφορούσε την ποιότητα της τρέχουσας (πιλοτικής) παρέμβασης-υλοποίησης. Η μέση βαθμολογία που έδωσαν οι πολίτες στην ποιότητα της παρέμβασης ήταν 2,72/10 με το 87,8% των απαντήσεων να κυμαίνεται από 1 έως 5 (δηλαδή από καθόλου ως λίγο ικανοποιημένος/η). Αντίστοιχη περίπου ήταν και η εικόνα των απαντήσεων στα άλλα δύο γενικά κριτήρια που εξετάστηκαν: (α) το κριτήριο που αφορούσε τη σχεδιαστική επάρκεια αξιολογήθηκε με μέση βαθμολογία ίση με 2,4/10, με το 89,4 % των απαντήσεων να κυμαίνεται από 1 έως 5, (β) το κριτήριο που αφορούσε την ενημέρωση των πολιτών και την ενσωμάτωσή των αναγκών τους στον σχεδιασμό αξιολογήθηκε με μέση βαθμολογία ίση με 2,5/10, με το 89,3 % των απαντήσεων να κυμαίνεται από 1 έως 5.

Στη συνέχεια, οι ερωτήσεις έγιναν πιο συγκεκριμένες, αξιολογώντας την πιλοτική υλοποίηση του Μεγάλου Περίπατου σύμφωνα με τους σημαντικότερους στόχους που είχαν επισημανθεί κατά τη φάση σχεδιασμού του. Εξετάστηκαν λοιπόν όσοι στόχοι θα μπορούσαν να αξιολογηθούν βιωματικά/εμπειρικά από τους πολίτες, ενώ δεν συμπεριλήφθηκαν  στόχοι που αφορούσαν τουρίστες/επισκέπτες (π.χ. εμπειρία των τουριστών από την περιήγηση στα αξιοθέατα της περιοχής) καθώς και στόχοι που δεν θα μπορούσαν να αξιολογηθούν χωρίς αναλυτικά δεδομένα και επιστημονικές γνώσεις (π.χ. αέρια ρύπανση). Τα σημαντικότερα αποτελέσματα αυτής της ανάλυσης παρουσιάζονται στο παρακάτω διάγραμμα (Σχήμα 1).

Σχήμα 1: Σύμφωνα με την προσωπική σας εμπειρία (και όχι με ότι έχετε ακούσει, δει ή διαβάσει) αξιολογείστε την παρούσα (από τον Ιούνιο 2020 μέχρι και σήμερα) υλοποίηση του  “Μεγάλου Περίπατου“ βάσει των συγκεκριμένων κριτηρίων

 Όπως διαπιστώνεται συνολικά από το Σχήμα 1, για όλα τα κριτήρια οι αρνητικές απαντήσεις φαίνεται να υπερτερούν σημαντικά των θετικών απαντήσεων. Επίσης παρατηρείται ότι κατά μέσο όρο (και για τα έξι κριτήρια), ένας στους τρεις πολίτες (32% περίπου των ερωτηθέντων) θεωρεί ότι ο Μεγάλος Περίπατος ούτε δημιούργησε  προβλήματα ούτε όμως συνέβαλε θετικά στους εν λόγω στόχους. Η χειρότερη επίδοση φαίνεται να σχετίζεται με την επίτευξη του στόχου που αφορούσε τη «μείωση της διέλευσης ΙΧ από το κέντρο της Αθήνας» (55% αρνητικών απαντήσεων έναντι 18% θετικών). Πολύ μικρό ποσοστό θετικών απαντήσεων εμφανίζει και η επίτευξη του στόχου της «τόνωσης της αγοράς μέσω της ευκολότερης πρόσβασης σε δραστηριότητες αναψυχής και σε εμπορικά καταστήματα». Το μεγαλύτερο ποσοστό θετικών απαντήσεων (25.4%) παρατηρείται στη συμβολή του Μεγάλου Περίπατου στην «αύξηση του δημόσιου χώρου». Παρόμοια αποτελέσματα (με ποσοστά θετικών απαντήσεων που δεν ξεπερνούν το 25% του δείγματος) προκύπτουν σε σχέση με τους στόχους: (α) της αύξησης του πρασίνου (μέσω φυτεύσεων) και της συμβολής στο βιοκλιματικό σχεδιασμό, και (β) της προώθησης της βιώσιμης κινητικότητας (μέσω της αυξημένης χρήσης ποδηλάτου και Μέσων Μαζικής Μεταφοράς καθώς και μέσω της ενίσχυσης της πεζής μετακίνησης).

Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες στην έρευνα ρωτήθηκαν αν συμφωνούν ή διαφωνούν με τη φράση ότι «ο Μεγάλος Περίπατος δημιούργησε σημαντικά προβλήματα κυκλοφοριακού φόρτου στην ευρύτερη περιοχή του ιστορικού κέντρου». Οι απαντήσεις στο συγκεκριμένο ερώτημα διασαφηνίζουν σε σημαντικό βαθμό τα αρκετά υψηλά ποσοστά αρνητικών απαντήσεων που δόθηκαν νωρίτερα ως προς την επίτευξη των στόχων της βιώσιμης κινητικότητας και της μείωσης της διέλευσης των ΙΧ από το ιστορικό κέντρο. Συγκεκριμένα, το 74% των απαντήσεων φαίνεται να συμφωνεί ότι προκλήθηκαν σημαντικά προβλήματα στις μετακινήσεις των κατοίκων μέσα αλλά και πέριξ της περιοχής παρέμβασης, ενώ μόλις το 12,1% φάνηκε να διαφωνεί με την άποψη αυτή.


Σχήμα 2: Σε ποιο βαθμό συμφωνείτε ή διαφωνείτε με την παρακάτω φράση: «Ο Μεγάλος Περίπατος δημιούργησε σημαντικά προβλήματα κυκλοφοριακού φόρτου στην ευρύτερη περιοχή του ιστορικού κέντρου»;

Με στόχο να γίνει μια συγκριτική αξιολόγηση του κοινωνικού οφέλους και του κοινωνικού κόστους της πιλοτικής εφαρμογής του Μεγάλου Περίπατου οι συμμετέχοντες στην έρευνα κλήθηκαν να απαντήσουν σε μια σχετική ερώτηση που επιχειρούσε να αντιπαραθέσει τα δύο αυτά μεγέθη. Όπως φαίνεται στο Σχήμα 3, από τις απαντήσεις στο συγκεκριμένο ερώτημα προκύπτει ξεκάθαρα το συμπέρασμα ότι τα προβλήματα που προκλήθηκαν στην ευρύτερη περιοχή παρέμβασης θεωρήθηκαν από τους πολίτες μεγαλύτερα από τα οφέλη που προέκυψαν για την περιοχή αυτή και τους κατοίκους/χρήστες της. Συγκεκριμένα, το 75% των ερωτηθέντων συμφώνησε ότι το κοινωνικό κόστος της πιλοτικής εφαρμογής ήταν μεγαλύτερο από το κοινωνικό όφελος ενώ την αντίθετη άποψη εξέφρασε το 14% του δείγματος.

Όλα τα παραπάνω αποτελέσματα αποτελούν μια ένδειξη ότι η πιλοτική εφαρμογή του Μεγάλου Περίπατου δεν επέφερε τα αναμενόμενα οφέλη για τους πολίτες της Αθήνας.  Αυτό συνεπάγεται όμως και μια απογοήτευση  για όσους οραματίζονται βιώσιμες πόλεις, γιατί οδηγούν, συνειδητά ή υποσυνείδητα, στο να θεωρήσουν οι κάτοικοι ότι το προηγούμενο μοντέλο (πριν την εφαρμογή των ρυθμίσεων/μέτρων) ήταν καταλληλότερο ή έστω λιγότερο κακό. Για το λόγο αυτό, κρίνεται εξαιρετικά σημαντικό το να αποφευχθεί μια μεγαλύτερη αποτυχία που μπορεί να προκύψει από την εφαρμογή μόνιμων μέτρων που δεν θα λαμβάνουν υπόψη τις προτιμήσεις των πολιτών και που δεν θα στηρίζονται στην αξιολόγηση των προηγούμενων παρεμβάσεων. Πρέπει επομένως, πριν την υλοποίηση οποιασδήποτε μόνιμης παρέμβασης να προηγηθεί ένας ουσιαστικός διάλογος με τους πολίτες, μια ανοικτή διαβούλευση καθώς και μια ευρύτερη συνεργασία με επιστημονικούς και πανεπιστημιακούς φορείς που μπορούν να βοηθήσουν προς την σωστή κατεύθυνση. Άλλωστε μόνο έτσι μπορεί γίνει πράξη το αρχικό όραμα της «συνδιαμόρφωσης» του αστικού χώρου μέσω της παρέμβασης του Μεγάλου Περίπατου.

Σχήμα 3: Σε ποιο βαθμό συμφωνείτε ή διαφωνείτε με την παρακάτω φράση: «Το συνολικό όφελος από την εφαρμογή του Μεγάλου Περιπάτου αποδείχτηκε τελικά μικρότερο από το συνολικό κόστος για την κοινωνία»;

Εν όψει λοιπόν των μελλοντικών παρεμβάσεων στην περιοχή του ιστορικού κέντρου της Αθήνας και της εφαρμογής αντίστοιχων ρυθμίσεων/μέτρων (που θα συνδέονται μερικώς ή πλήρως με την πιλοτική εφαρμογή του Μεγάλου Περίπατου), ζητήθηκε η γνώμη των πολιτών ως προς τους βασικούς στόχους που θα πρέπει να εξυπηρετήσουν αυτές οι (μόνιμες) παρεμβάσεις. Συγκεκριμένα ζητήθηκε  από τους συμμετέχοντες στην έρευνα να ιεραρχήσουν τους σημαντικότερους στόχους. Όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται στο παρακάτω διάγραμμα (Σχήμα 4), οι δύο βασικές προτεραιότητες των κατοίκων εν όψει των μελλοντικών παρεμβάσεων αφορούν: (1) την αναβάθμιση των δημόσιων συγκοινωνιών (με τη χρήση π.χ. νέων mini buses εντός του ιστορικού κέντρου) και (2) τη βελτίωση των υποδομών προσβασιμότητας των ΑΜΕΑ. Ιδιαίτερα σημαντικοί φαίνεται να είναι και οι στόχοι της αύξησης των ελεύθερων χώρων (με νέες πεζοδρομήσεις ή/και με διαπλάτυνση των πεζοδρομίων) καθώς και η δημιουργία πράσινων υποδομών (καταλαμβάνοντας χώρο από το υφιστάμενο οδικό δίκτυο).

Τέλος μεταξύ της επιλογής της δημιουργίας χώρων στάθμευσης εντός του ιστορικού κέντρου ή περιμετρικά αυτού, οι πολίτες προτίμησαν σαφώς τη δεύτερη επιλογή, ενώ συγκρίνοντας τις εναλλακτικές προτάσεις που αφορούσαν τον περιορισμό της κυκλοφορίας ΙΧ εντός του ιστορικού κέντρου φαίνεται ότι προκρίνεται η επιλογή ενός μεγάλης κλίμακας περιορισμού της κυκλοφορίας (έναντι ενός μικρότερης κλίμακας). Συμπερασματικά, οι πολίτες φαίνεται να επιζητούν αύξηση των δημόσιων χώρων και του πρασίνου, βελτίωση της βιώσιμης κινητικότητας και απομάκρυνση των ΙΧ (τόσο της κυκλοφορίας όσο και της στάθμευσής τους) από το ιστορικό κέντρο.

Σχήμα 4: Κατά την άποψή σας, μια μελλοντική μόνιμη παρέμβαση στο ιστορικό κέντρο, ποια από τα παρακάτω στοιχεία θεωρείτε σημαντικά να περιλαμβάνει; Ιεραρχήστε τα στοιχεία βάσει της σημαντικότητάς τους

Leave a Reply

Your email address will not be published.

Køb Viagra online osta viagra http://www.ruskontakt.nl/kamnl.html http://periodicolaopinion.com.ar/flages.html https://www.curvapolar.com/diflucan.html http://www.holtbar.nl/kamnl.html http://www.originalfilm.no/viano.html